نوحه کربلا، نغمه اشک و عشق در دل عاشقان حسین (ع)

در دل هر شیعه ای، نام کربلا با بغضی فروخورده و عشقی جاودانه گره خورده است. هرگاه نوای نوحه کربلا از بلندگوهای مساجد، حسینیه ها یا دل عاشقان بلند می شود، زمین و زمان بوی اشک و ایمان می گیرد. کربلا تنها یک سرزمین نیست؛ کربلا تجلیگاه وفاداری، عشق، ایثار و شهادت است. هر نوحه، پلی است میان زمین و آسمان، میان دل خسته ی زائر و آستان امامی که با خون خود اسلام را زنده کرد.

نوحه کربلا یعنی زمزمه ای از دشت طف، از جایی که حسین (ع) و یارانش در اوج تشنگی و غربت به خدای خود لبیک گفتند. صدای نوحه خوانان، قرن هاست که از میان تاریخ عبور کرده و هنوز هم وقتی در خیابان های نجف، کربلا، یا حتی کوچه های ایران و لبنان و پاکستان پیچیده می شود، اشک از چشمان هزاران انسان جاری می گردد.

نوحه کربلا؛ تکرار همیشگی حماسه عاشورا

نوحه خوانی در سوگ امام حسین (ع) تنها یادآور شهادت نیست؛ بلکه یک مکتب تربیتی و معرفتی است. در هر نوحه کربلا، پیامی از بیداری و ایستادگی نهفته است. وقتی مداح می خواند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است»، دل ها بی اختیار به کربلا سفر می کنند، حتی اگر جسمشان در هزاران کیلومتر فاصله باشد.
در روز عاشورا، نوحه و مرثیه بهانه ای است برای زنده نگه داشتن حقیقتی که تاریخ هرگز آن را فراموش نکرد. هر ضرباهنگ طبل، هر ناله ی سنج و هر صدای "یا حسین" فریادی است علیه ظلم و ناعدالتی. نوحه کربلا یعنی ادامه ی مسیر عدالت خواهی؛ یعنی زنده نگه داشتن خون سرخ شهیدان.
در این میان، تور کربلا فرصتی است تا زائران از نزدیک، آن نغمه ها را در خود کربلا بشنوند. چه لحظه ای از این زیباتر که صدای نوحه از صحن حضرت عباس (ع) بلند شود و اشک ها روی خاک حرم امام حسین (ع) بیفتد؟ آن جا، جایی ست که زمین بوی بهشت می دهد و هر زائر احساس می کند در آغوش ابدیت آرام گرفته است.

نوحه کربلا ابوالفضل (ع)؛ سرود وفاداری و غیرت

جالب است بدانید در میان همه ی نوحه های حسینی، نوحه هایی که برای حضرت ابوالفضل العباس (ع) خوانده می شود، حال و هوایی دیگر دارد. عباس (ع) نماد وفاداری است؛ علمدار رشید کربلا که با دستان بریده، سقای عطشانان شد. هر نوحه کربلا ابوالفضل با اشکی از عشق و غیرت همراه است؛ چراکه یاد او دل را به لرزه می اندازد.
وقتی مداح می خواند:
«ای علمدار بی دست حسین، دل ما بی قرار توست»
تمام حاضران با بغضی مشترک زمزمه می کنند. صدای «یا ابوالفضل» از عمق دل برمی خیزد؛ همان صدایی که قرن هاست تسکین اشک های عاشقان است.
حضرت عباس (ع) نه تنها برادر امام حسین (ع)، بلکه ستون خیمه ی صبر و غیرت بود. در بسیاری از نوحه های کربلا، مداحان ابتدا به امام حسین (ع) سلام می دهند و سپس با شور بیشتری از ابوالفضل (ع) می گویند؛ زیرا نام عباس، مظهر مردانگی و شجاعت است.
در تورهای زیارتی کربلا، زائران وقتی به حرم حضرت عباس (ع) می رسند، ناخودآگاه صدای نوحه در دلشان طنین می اندازد. بسیاری از زائران روایت کرده اند که هنگام ورود به صحن باب القبله، بی اختیار اشک می ریزند و زیر لب می گویند:
«السلام علیک یا قمر بنی هاشم»
این همان تأثیر عمیق نوحه کربلا ابوالفضل است که با روح انسان پیوند می خورد. نوحه هایی چون «عباس علمدارم» یا «دستای بریده ات آقا، چراغ دلم شده» از محبوب ترین مراثی هستند که در دهه محرم و اربعین شنیده می شوند.

مداحی اربعین کربلا

چهلمین روز پس از عاشورا، روزی است که زمین دوباره لرزید؛ روزی که کاروان اسرا، با دل های داغ دیده، دوباره به دشت کربلا بازگشتند. مداحی اربعین کربلا روایتگر لحظه ای است که زینب (س) بر مزار برادر نشست و فریاد زد:
«یا حسین! این سرزمین چقدر غریب شده بی تو...»
نوحه اربعین، تنها نوای غم نیست؛ بلکه ندای بیداری و پیروزی است. از آن روز تا امروز، میلیون ها عاشق از سراسر دنیا در مسیر نجف تا کربلا قدم می زنند تا پاسخ لبیک "هل من ناصر ینصرنی" را با حضورشان بدهند.
در این ایام، نوحه اربعین کربلا با نغمه هایی پرشور در موکب ها، خیابان ها و حرم ها طنین انداز می شود. مداحانی همچون سید مجید بنی فاطمه، محمود کریمی، میثم مطیعی، حسین سیب سرخی و جواد مقدم، با صدایی از دل، اشک و معرفت، نوحه هایی خوانده اند که هر شنونده ای را به گریه می اندازد.
در مسیر پیاده روی اربعین، صدای مداحی و نوحه از هر طرف شنیده می شود. کودکان، پیران و زنان، با اشک و لبخند، زیر لب می گویند:
"لبیک یا حسین"
و آن گاه که شب بر بیابان های بین نجف و کربلا می نشیند، صدای نوحه، همچون لالایی آسمانی در دل زائران می پیچد. بسیاری از زائران، سفر خود را با تور کربلا ویژه اربعین آغاز می کنند تا در میان این شور حسینی، قدم به قدم تا حرم سیدالشهدا (ع) پیش بروند و در کنار دیگر عاشقان، زیر صدای نوحه و مداحی، دل از دنیا ببرند.

وقتی دل راهی کربلا می شود

نوحه، تنها یک آواز غم نیست؛ راهی است برای اتصال دل انسان به امامش. وقتی کسی صدای نوحه را می شنود، در واقع دارد با جان خود به ندای «هل من ناصر» پاسخ می دهد. به همین دلیل، بسیاری از عاشقان پس از شنیدن نوحه ها، تصمیم به سفر زیارتی می گیرند و با ثبت نام در تور کربلا، راهی آن دیار عشق می شوند.
در حرم امام حسین (ع)، صدای نوحه ها معنایی دیگر پیدا می کند. مداحی که در ایران خوانده می شد، در جوار ضریح حسین (ع) طعم دیگری دارد. اشک ها صادق تر می شوند و دعاها خالص تر. زائران می گویند هیچ لحظه ای در دنیا به اندازه لحظه ای که در صحن بین الحرمین، در میان صدای نوحه و ذکر «یا حسین»، سر بر خاک می گذارند، آرامش بخش نیست.
در بسیاری از تورهای زیارتی، برنامه هایی ویژه ی شب نوحه خوانی در کربلا برگزار می شود. زائران در حرم حضرت عباس (ع) یا صحن حضرت زینب (س) گرد هم می آیند، شمع روشن می کنند، و با مداحی و مرثیه، یاد شهیدان کربلا را زنده می دارند. این لحظه ها برای هر زائر، خاطره ای جاودانه است.

محبوب ترین نوحه های کربلا و ابوالفضل در میان مردم را بشناسید

در میان صدها نوحه و مرثیه ای که در وصف عاشورا و حضرت عباس (ع) خوانده شده، برخی از محبوبیت خاصی برخوردارند. مثل:
•    «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» (محتشم کاشانی)
•    «عباس علمدار حسین» با صدای مداحان معروف ایران و عراق
•    «دستای بریده ات آقا» که یکی از نوحه های پر احساس دهه ی اول محرم است
•    «یا حسین غریب مادر» که در شب های تاسوعا و عاشورا زمزمه ی هر دلی است
•    نوحه اربعین "قدم قدم با یه علم" که به سرود رسمی زائران اربعین تبدیل شده است
هر یک از این نوحه ها، با زبان شعر و اشک، پیامی از عشق به امام حسین (ع) را به نسل های مختلف منتقل می کند.

نوحه کربلا؛ زبان مشترک عشق بین المللی

شگفت انگیز است که نوحه کربلا تنها محدود به ایران یا عراق نیست. در لبنان، هند، پاکستان، آذربایجان و حتی کشورهای اروپایی، شیعیان با زبان خودشان از کربلا می گویند و می گریند.
نوحه ها به زبان های عربی، فارسی، ترکی و اردو خوانده می شوند، اما مضمون همه یکی است:
عشق به حسین (ع) و وفاداری به راه او.
در اربعین، وقتی میلیون ها زائر از سراسر دنیا در مسیر نجف تا کربلا حرکت می کنند، نوحه ها به زبان های مختلف طنین می اندازد. گویی همه دنیا در یک لحظه هم نوا می شوند. همین وحدت و اشک، بزرگ ترین معجزه ی کربلاست.

نوحه، رسانه ی ابدی کربلا و دعوت به زیارت

در دوران امروز که رسانه ها و شبکه های اجتماعی پر از محتواهای گوناگون است، نوحه همچنان قدرت تأثیر خود را حفظ کرده است. فیلم ها، پادکست ها و پست های فضای مجازی که با صدای نوحه کربلا منتشر می شوند، میلیون ها بازدیدکننده دارند. این یعنی هنوز هم دل ها تشنه ی اشک بر حسین اند.
بسیاری از سایت ها و شرکت های زیارتی، همراه با معرفی تور کربلا، بخشی را به پخش نوحه ها و مداحی های مشهور اختصاص داده اند تا زائران قبل از سفر، حال و هوای حرم را حس کنند. شنیدن نوحه هایی درباره حضرت ابوالفضل (ع) یا مداحی های اربعین، دل را آماده ی زیارتی عاشقانه می کند.

نوحه کربلا، اشک عشق برای همیشه

نوحه، قلب تپنده ی فرهنگ عاشوراست. هر نوحه، ادامه ی «لبیک یا حسین» است. در هر کجای دنیا که باشی، کافی است نوای "عباس علمدارم" یا "باز این چه شورش است" به گوش برسد تا دل بی اختیار بلرزد و اشک جاری شود.
و چه زیباست که این اشک، بهانه ای شود برای حرکت، برای زیارت.
همان گونه که گفته اند:
«نوحه، صدای دل است برای رسیدن به کربلا.»
اگر دلتان هوای این نغمه ها را دارد، بهترین راه، سفر به مبدأ عشق است؛ با ثبت نام در تور کربلا، خود را به دشت نینوا برسانید و در کنار میلیون ها عاشق، نوای نوحه کربلا را نه از بلندگو، بلکه از عمق خاک مقدس بشنوید.
آنجا که زمین بوی وفا می دهد و آسمان پر از زمزمه ی «یا حسین» است.