چهارم شعبان، یکی از روزهای بسیار پربرکت در تقویم اسلامی، به ولادت حضرت عباس بن علی (ع) اختصاص دارد. ایشان فرزند حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) و حضرت ام البنین (س) بودند و از همان کودکی در دامان پدری چون امام علی (ع) و مادری باایمان و فداکار پرورش یافتند. حضرت عباس (ع) در تاریخ اسلام به عنوان نماد وفاداری، ایثار، جوانمردی و شجاعت شناخته می شوند و زندگی ایشان الگویی برای تمامی مسلمانان، به ویژه شیعیان، محسوب می شود.  

این روز نه تنها برای شیعیان بلکه برای تمامی مسلمانان دارای اهمیت است، زیرا حضرت عباس (ع) در واقعه عاشورا نمونه بارز ایثار و وفاداری بودند. ایشان با ازخودگذشتگی و شجاعتی بی نظیر، تا آخرین لحظات زندگی خود در کنار برادرشان، امام حسین (ع)، ایستادگی کردند و در راه دفاع از حق و عدالت، جان خود را فدا کردند. لقب های "باب الحوائج"، "قمر بنی هاشم" و "سقای کربلا" که به ایشان نسبت داده شده اند، نشان از مقام والای ایشان در تاریخ اسلام دارد.  

در این مقاله، زندگی نامه حضرت عباس (ع) از دوران کودکی تا شهادت، ویژگی های اخلاقی و شخصیتی ایشان، نقش مهم و اثرگذار ایشان در واقعه عاشورا و نحوه بزرگداشت این روز در کربلا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زائران در این روز با حضور در حرم مطهر ایشان در کربلا، ارادت خود را نسبت به این الگوی بی بدیل ایثار و وفاداری ابراز می کنند.

در مورد تولد و خانواده حضرت عباس (ع) بیشتر بدانید

حضرت عباس (ع) در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجری قمری در شهر مدینه منوره چشم به جهان گشودند. ایشان چهارمین فرزند امیرالمؤمنین علی (ع) و نخستین فرزند حضرت ام البنین (س) بودند. ولادت این بزرگوار در خانواده ای اتفاق افتاد که سرچشمه ایمان، تقوا، شجاعت و علم بود. پدرشان، امام علی (ع)، نخستین ایمان آورنده به پیامبر اکرم (ص) و برجسته ترین چهره عدالت و شجاعت در تاریخ اسلام به شمار می رفت.  

مادر گرامی شان، فاطمه بنت حزام، معروف به حضرت ام البنین (س)، از خاندان اصیل بنی کلاب بود. این خاندان در میان قبایل عرب به دلیری، رشادت و فصاحت شهرت داشت و ام البنین (س) نیز به دلیل ایمان استوار، اخلاق والا و محبت عمیق نسبت به اهل بیت (ع) در تاریخ اسلام جایگاه ویژه ای دارد. او از همان ابتدا، فرزندان خود را با عشق و ارادت به امام حسین (ع) و خاندان نبوت پرورش داد.  

حضرت عباس (ع) از همان کودکی و نوجوانی تحت تربیت پدر بزرگوارشان امام علی (ع) قرار گرفتند و از چشمه علم، حکمت و معرفت ایشان سیراب شدند. همچنین، در کنار برادران گرامی شان، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، رشد یافتند و از همان سنین کم، نشانه هایی از شجاعت، ادب و وفاداری در رفتارشان آشکار بود. محیط خانوادگی حضرت عباس (ع)، مملو از معنویت، علم، کرامت و فداکاری بود و این ویژگی ها در شخصیت ایشان نهادینه شد، به گونه ای که در همان دوران نوجوانی و جوانی، به عنوان مردی باوقار، شجاع و مهربان در میان مردم شناخته می شدند. ایشان از همان ابتدا، مورد تحسین و محبت اهل بیت (ع) قرار داشتند و بزرگان خاندان، ایشان را به صفات نیکو و استعدادهای درخشان می ستودند.

اطلاعاتی در مورد القاب و فضایل حضرت عباس (ع)

حضرت عباس (ع) به دلیل صفات برجسته ای که داشتند، دارای القاب متعددی بودند. از جمله مشهورترین القاب ایشان می توان به "ابوالفضل" اشاره کرد که به معنای پدر فضیلت ها است، زیرا ایشان نماد بزرگی، ایثار و جوانمردی بودند. لقب "قمر بنی هاشم" نیز به دلیل چهره نورانی، قامت رشید و جذابیت ظاهری ایشان به وی نسبت داده شده است. همچنین "باب الحوائج" لقبی است که مردم برای برآورده شدن حاجات خود به ایشان متوسل می شوند، چرا که ایشان شخصیتی کریم و دستگیر داشتند و واسطه ای برای حل مشکلات محسوب می شدند. یکی دیگر از القاب مهم حضرت عباس (ع) "سقای کربلا" است، زیرا ایشان در روز عاشورا، با شجاعت فراوان به سوی فرات حرکت کردند تا برای کودکان و اهل بیت امام حسین (ع) آب بیاورند. اما در مسیر بازگشت مورد هجوم سپاه یزید قرار گرفتند و در این راه به شهادت رسیدند، که این لقب بیانگر اوج ایثار و وفاداری ایشان است.

نقش حضرت عباس (ع) در واقعه عاشورا چه بود؟

یکی از مهم ترین و درخشان ترین صفحات زندگی حضرت عباس (ع) در واقعه عاشورا رقم خورد. ایشان نه تنها پرچمدار سپاه امام حسین (ع) بودند، بلکه در همه امور، دست راست و یاور امام به شمار می رفتند. با شجاعت مثال زدنی، امنیت خیمه ها را حفظ کردند و در برابر سپاه دشمن از حریم اهل بیت (ع) دفاع نمودند. در روز تاسوعا، هنگامی که سپاه یزید حلقه محاصره را تنگ تر کرد و آب را بر اهل بیت امام حسین (ع) بست، حضرت عباس (ع) با اجازه امام، برای تأمین آب وارد میدان شدند. ایشان با شجاعتی بی نظیر به قلب سپاه دشمن نفوذ کرده و خود را به رود فرات رساندند. با آنکه تشنگی شدیدی داشتند، اما به خاطر وفاداری و ادب، آب ننوشیدند و مشک را پر کرده، با سرعت به سوی خیمه ها بازگشتند. دشمن که از بازگشت ایشان بیم داشت، با حمله ای ناجوانمردانه ابتدا دست راست و سپس دست چپ ایشان را قطع کرد. با این وجود، حضرت عباس (ع) مشک آب را با دندان گرفتند و تا آخرین لحظه برای انجام مأموریت خود تلاش کردند. در نهایت، با ضربه ای سخت بر سرشان، به شهادت رسیدند و مشک آب بر زمین افتاد.

گرامیداشت چهارم شعبان در کربلا

روز چهارم شعبان در شهر مقدس کربلا، با شکوه و عظمت ویژه ای برگزار می شود. در این روز، عاشقان و دلدادگان اهل بیت (ع) از سراسر جهان، به ویژه از شهرهای مختلف عراق، خود را به کربلا می رسانند تا در مراسم گرامیداشت ولادت حضرت عباس (ع) شرکت کنند. خیابان های منتهی به حرم مطهر حضرت عباس (ع) و حرم امام حسین (ع) مملو از زائرانی می شود که با عشق و ارادت قلبی، برای عرض ادب و بزرگداشت این روز مبارک و معنوی، در این مراسم شرکت می کنند.  
در این روز، آیین های مذهبی گسترده ای برگزار می شود که از جمله مهم ترین آن ها می توان به مجالس مداحی، روضه خوانی، سخنرانی های دینی و محافل قرآنی اشاره کرد. مداحان اهل بیت (ع)، در وصف شجاعت، وفاداری و فداکاری حضرت عباس (ع) مرثیه سرایی کرده و دل های عزاداران را به سوی کربلا و عاشورا می برند. خطبای برجسته و علمای دینی نیز در این مراسم، از فضایل و مقام والای حضرت عباس (ع) سخن گفته و درس هایی از ایثار و وفاداری ایشان را برای حاضران بیان می کنند.  

یکی از مهم ترین جلوه های این روز، حضور کاروان های پیاده روی است که از شهرهای مختلف عراق و حتی کشورهای دیگر، به سمت کربلا حرکت می کنند. این پیاده روی معنوی، نشانه ای از عشق و ارادت بی پایان مسلمانان به حضرت عباس (ع) و مکتب عاشورا است. زائران با پای پیاده و در حالی که پرچم های سبز، مشکی و قرمز در دست دارند، شعارهایی در وصف حضرت ابوالفضل (ع) سر داده و خود را به بارگاه نورانی ایشان می رسانند تا این روز را در کنار مرقد مطهرشان گرامی بدارند.  
از دیگر برنامه های مهم این روز، مراسم تعزیه خوانی و اجرای نمایش های مذهبی است که در آن واقعه عاشورا و نقش حضرت عباس (ع) در قالب تعزیه بازسازی می شود. هنرمندان آیینی، صحنه هایی از رشادت و فداکاری حضرت عباس (ع) در آوردن آب برای کودکان و نبرد جانانه ایشان در راه حمایت از امام حسین (ع) را به تصویر می کشند. این نمایش ها، تأثیر عمیقی بر حاضران گذاشته و آنان را بیش از پیش با ابعاد حماسی و تراژیک واقعه کربلا آشنا می کند.  

همچنین، در این روز، مردم با نیت تبرک و ارادت، غذا، نوشیدنی، شیرینی و نذری میان زائران و نیازمندان توزیع می کنند. موکب های حسینی در سرتاسر مسیر، با سفره های احسان و نذری از زائران پذیرایی کرده و فضای ایثار و همدلی در سراسر کربلا موج می زند. این اقدامات خیرخواهانه، نشان دهنده محبت و ارادت مردم به حضرت عباس (ع) و راه ایثارگرانه ای است که ایشان برای همیشه در تاریخ اسلام ثبت کردند.

چهارم شعبان، سالروز ولادت حضرت عباس (ع)، یادآور شخصیتی است که به عنوان مظهر وفاداری، شجاعت و ایثار در تاریخ اسلام جاودانه شده است. زندگی ایشان سرشار از درس هایی است که می تواند الهام بخش همه افراد، به ویژه جوانان، باشد. مراسم گرامیداشت این روز در کربلا، فرصتی برای تجدید عهد با این اسوه جوانمردی و تأمل در ارزش های والای انسانی است. یاد و خاطره حضرت عباس (ع)، همیشه در دل های عاشقان اهل بیت زنده خواهد ماند و راه و روش ایشان، الگویی برای تمام آزادگان جهان خواهد بود.